تصور اینکه هر زمان بخواهید و از هر جایی بتوانید به اطلاعات، نرم‌افزارها و توان پردازش رایانه‌ای مورد نیازتان دسترسی داشته باشید؛ تا دو دهه پیش تقریبا غیرممکن بود. در حالی که امروزه فناوری رایانش ابری (Cloud Computing) نه‌تنها آن را ممکن کرده است؛ بلکه استفاده از آن را به بخشی از زندگی روزمره عموم افراد جامعه تبدیل نموده است.
جالب است بدانید که بسیاری از افراد حتی بدون آگاهی، هر روزه در حال استفاده از خدمات ابری هستند. مثلا وقتی فایلی را در گوگل درایو ذخیره می‌کنیم؛ یا وقتی در یک نرم افزار حسابداری آنلاین اطلاعات مالی شرکت را ثبت می‌کنید؛ در عمل در حال استفاده از زیرساختی عظیم هستیم که در موقعیت فیزیکی دور از ما (در یک مرکز داده) در حال پردازش دستورات ما و ذخیره و نگهداری از داده‌ها است.
با این حال برای شناخت مفهوم رایانش ابری باید پا را فراتر از درک این فناوری به عنوان محلی برای ذخیره داده گذاشت. رایانش ابری در حقیقت مفهوم زیرساخت، نرم‌افزار و حتی مالکیت داده و نرم‌افزار را در دنیای دیجیتال دگرگون کرده است.
در این مقاله تلاش می‌کنیم تا فراتر از تعاریف تکراری، به شما بگوییم که رایانش ابری چیست؛ چگونه شکل گرفت؛ چه مدل‌هایی دارد؛ و چرا امروزه به یکی از عوامل اصلی تحول دیجیتال در سازمان‌ها تبدیل شده است.
اگرچه رایانش ابری در پس زمینه ترکیبی پیچیده از فناوری‌های گوناگون است؛ اما در عمل پاسخی ساده و هوشمندانه به یک نیاز مهم، یعنی دسترسی همیشگی و بی‌دردسر به نرم‌افزارها و منابع دیجیتال به‌صورت آنلاین است.
در گذشته‌ای نه‌چندان دور، برای انجام هر کار رایانه‌ای، از جمله ذخیره‌سازی اطلاعات یا نصب نرم‌افزار، نیازمند یک دستگاه رایانه با ویژگی‌های مشخص بودیم. رایانه‌ای که همه کارها روی آن انجام می‌شد؛ و متکی به توان پردازشی و فضای ذخیره‌سازی محلی خود بود.
مدل رایانش ابری این معادله را تغییر داد. به این معنا که انجام همه این کارها را به رایانه‌هایی قدرتمند و متصل به اینترنت منتقل نمود. در این مدل خدمات مختلف، مثل نرم‌افزارها در بستر سرورها پیاده‌سازی می‌شوند؛ و از طریق اینترنت در دسترس کاربران قرار می‌گیرند. این ویژگی علاوه بر دسترس‌پذیری بسیار بالاتر، نیاز به نصب و نگهداری محلی را حذف کرده است.
به بیان فنی رایانش ابری شامل مجموعه‌ای از فناوری‌ها و معماری‌ها می‌شود؛ که منابع محاسباتی، ذخیره‌سازی، شبکه و نرم‌افزار را از راه دور و بر اساس نیاز کاربر به او ارائه می‌دهد.
ارائه این منابع در بستر ابری معمولا بر اساس مدل‌های سرویس‌محور SaaS، LasS و PaaS انجام می‌شود. این سرویس‌ها نیز با استفاده از زیرساخت‌های مجازی‌سازی و اتوماسیون، قابلیت توزیع، مقیاس‌پذیری و مدیریت خودکار دارند.
بنابراین باید گفت در پشت این مفهوم ساده، مجموعه‌ای عظیم از سرورها، سیستم‌های توزیع داده و ابزارهای امنیتی قرار دارد. مجموعه‌ای که به شکلی پویا و هماهنگ، قادر به ارائه خدمات بی‌وقفه به کاربران خود هستند.
نکته‌ای دیگر که در این زمینه باید در نظر داشت مفهوم اکوسیستم دیجیتال است. به این معنا که در سرویس‌های مبتنی بر رایانش ابری، منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مالکیت شخصی نداشته و خدمات نه بر اساس فروش نرم‌افزار، بلکه بر اساس دادن مجوز استفاده از نرم‌افزار در قالب یک سرویس ارائه می‌شود. به این شکل مجموعه گسترده‌ای از کاربران، در عین حفظ فضای خصوصی خود، به صورت هم‌زمان از یک بستر مشترک استفاده می‌کنند.
به همین دلیل می‌توان رایانش ابری را فراتر از یک فناوری، مدلی جدید از تفکر درباره فناوری دانست. مدلی که بر اشتراک، انعطاف و دسترسی آزاد به منابع استوار است.
فناوری‌ها معمولا از دل تحولات تدریجی ساخته می‌شوند. رایانش ابری نیز حاصل چند دهه تلاش، تجربه و رشد در این زمینه است. مفهومی که ریشه‌های آن را می‌توان در آرزوهای مهندسان دهه 60 میلادی جستجو کرد؛ امروز یکی از ستون‌های استوار زیرساخت دیجیتال جهان است.
اگر تاریخ ظهور اینترنت را بدانید؛ تعجب خواهید کرد که ایده اولیه رایانش ابری حتی از اینترنت به شکل امروزی هم قدیمی‌تر است. در آن سال‌ها برخی مهندسان پیش‌رو پیش‌بینی می‌کردند که روزی رایانش، مانند برق به عنوان یک سرویس عمومی به مردم ارائه خواهد شد.
در همین دوران بود که مفهوم اشتراک زمانی (Time-Sharing) برای استفاده از کامپیوترهای بزرگ مطرح شد. سیستمی که امکان استفاده چند کاربر هم‌زمان را از توان پردازشی یک رایانه مرکزی ممکن می‌کرد. در واقع پیش از فراهم شدن تکنولوژی، مفهوم دسترسی اشتراکی به منابع محاسباتی، بدون نیاز به مالکیت مستقیم بود که شکل گرفت.
در دو دهه بعدی شبکه‌های رایانه شکل گرفتند؛ و پیدایش اینترنت نیز جهان فناوری را در این زمینه دست‌خوش تحولات اساسی کرد. به عنوان مثال فناوری مجازی‌سازی (Virtualization) در دهه ۹۰ میلادی ایجاد شد. فناوری مهمی که امکان تقسیم و مدیریت یک سرور فیزیکی را به چند محیط مجازی فراهم می‌کرد.
رایانش ابری به شکل امروزی را تقریبا می‌توان با ظهور وب‌سرویس آمازون (Amazon Web Services) در سال‌های ابتدایی قرن بیستم هم‌زمان دانست. در واقع سرویس آمازون مفهوم LaaS (زیرساخت به عنوان خدمت) را به جهان فناوری معرفی کرد. با استفاده از این سرویس شرکت‌ها می‌توانستند بدون نیاز به خرید سرور شخصی، از توان پردازشی و ذخیره‌سازی آمازون استفاده کرده و بر اساس میزان مصرف‌شان هزینه آن را بپردازند.
خیلی زود شرکت‌های بزرگ دیگری مانند مایکروسافت، گوگل و… هم وارد بازار خدمات ابری شدند. این ورود موجب گسترش فناوری‌ها و مفاهیم دیگری مانند خدمات ابری در قالب نرم‌افزار (SaaS) و خدمات ابری در قالب پلتفرم (PaaS) شد.
از آن روزها تا امروز رایانش ابری در فناوری‌های پشت صحنه دست‌خوش تغییرات بسیاری شده است؛ اما آنچه برای کاربر مصرف‌کننده قابل مشاهده است؛ رقابت ارائه‌دهندگان این خدمات، در زمینه افزایش سرعت، امنیت و هوشمندی ابزارها است.
از سویی نباید فراموش کرد که رایانش ابری و خدمات مبتنی بر آن، کاتالیزور اصلی توسعه سرویس‌های بسیار متنوعی در سطح جهان بوده و امروزه با فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، اینترنت اشیا (IoT) و رایانش لبه‌ای (Edge Computing) پیوند خورده است.
به همین دلیل نیز رایانش ابری امروزه به یکی از عناصر کلیدی تحول دیجیتال در سازمان‌ها تبدیل شده است. به این معنا که فضای ابری دیگر فقط زیرساختی فنی نیست؛ بلکه بستری استراتژیک است که مدل‌های کسب‌وکار، نحوه‌ی همکاری تیم‌ها و حتی تجربه مشتریان را بازتعریف می‌کند.
این خدمات معمولا در سه مدل اصلی طبقه‌بندی می‌شوند:
هر یک از این مدل‌ها سطح متفاوتی از کنترل، انعطاف و مسئولیت را برای کاربر یا سازمان فراهم می‌کنند.
در این مدل نرم‌افزار در فضای ابری میزبانی می‌شود؛ و به کمک رایانش ابری، امکان استفاده کاربران را از نرم‌افزار، از طریق مرورگر یا اپلیکیشن فراهم می‌کند.
این نرم‌افزارها به دلیل بی‌نیازی به نصب روی رایانه کاربر، نیازی به نگهداری و به‌روزرسانی نیز ندارند.
نمونه‌هایی مشهور از این مدل:
مزیت اصلی SaaS در حذف پیچیدگی‌های فنی است. در این سرویس‌ها کاربر تنها از نرم‌افزار استفاده می‌کند؛ و هزینه‌ای متناسب با اشتراک خود می‌پردازد. برای اغلب کسب‌وکارهای کوچک، این مدل بهترین گزینه برای ورود به دنیای فناوری ابری است.
هدف از ارائه این مدل، توسعه‌دهندگان و تیم‌های فنی هستند. در واقع در این مدل ارائه‌دهنده سرویس ابری، فضایی را برای ساخت و استقرار نرم‌افزار ارائه می‌دهد. فضایی که شامل سیستم‌عامل، محیط توسعه، پایگاه‌داده و سایر ابزارهای لازم می‌شود.
چنین سرویسی به توسعه‌دهنده کمک می‌کند تا بدون درگیر شدن با مسائل مرتبط با مدیریت سرور و سخت‌افزار، بر روی توسعه نرم‌افزاری محصول خود تمرکز کند.
سرویس‌هایی مثل Google App Engine و Microsoft Azure App Service از جمله نمونه‌های مطرح PaaS هستند. این سرویس‌ها موجب افزایش سرعت و چابکی در توسعه محصولات نرم‌افزاری و کاهش هزینه‌های زیرساخت می‌شوند.
این مدل را باید منعطف‌ترین و پایه‌ای‌ترین روش ارائه خدمات رایانش ابری دانست. در این مدل منابعی مثل سرور، فضای ذخیره‌سازی، شبکه و ماشین‌های مجازی در اختیار کاربر قرار می‌گیرد. این سرویس‌ها به کاربر اجازه می‌دهد که دقیقا مثل یک دیتاسنتر فیزیکی، زیرساخت مدنظر خود را مطابق با نیاز خود پیکربندی و مدیریت کنند.
Amazon Web Services و Google Cloud Platform و Microsoft Azure از نمونه‌های مطرح این مدل هستند. این سرویس‌ها می‌توانند کنترل کاملی بر زیرساخت ارائه داده و امکان مقیاس‌پذیری (افزایش تدریجی امکانات و منابع) بالایی را فراهم کنند.
رایانش ابری تنها در مدل‌های خدماتی خلاصه نمی‌شود. بلکه نحوه استقرار و مدیریت این خدمات نیز تفاوت‌های مهمی دارد. در این زمینه چهار مدل اصلی استقرار وجود دارد؛ که در ادامه این بخش به بررسی آنها پرداخته‌ایم.
در این مدل سرورها، فضای ذخیره‌سازی و نرم‌افزارها به شکل اشتراکی در اختیار کاربران است. در واقع زیرساخت کاملا در مالکیت و کنترل ارائه‌دهنده خدمت بوده و کاربر تنها از طریق اینترنت به آن متصل شده و از آن استفاده می‌کند.
سرویس‌هایی مانند Amazon (AWS)، Google Cloud و Microsoft Azure از بزرگ‌ترین ارائه‌دهندگان ابر عمومی هستند.
مزایای ابر عمومی:
محدودیت‌های ابر عمومی:
ابر عمومی برای کسب‌وکارهایی مناسب است که به‌دنبال چابکی، صرفه‌جویی در هزینه و دسترسی سریع به منابع فناوری هستند.
در این روش زیرساخت ابری به‌صورت اختصاصی برای یک سازمان مشخص تهیه می‌شود. میزبانی این سرویس هم در داخل سازمان یا در یک مرکز داده اختصاصی امکان‌پذیر است.
این روش برای شرکت‌هایی با داده‌های حساس، مثل بانک‌ها، سازمان‌های دولتی یا شرکت‌های بزرگ صنعتی انتخاب اول است.
مزایای ابر خصوصی:
محدودیت‌های ابر خصوصی:
این مدل چیزی بین ابر خصوصی و عمومی است. در واقع تلاش شده تا کاربر از مزایای هر دو مدل بهره ببرد. به عنوان مثال داده‌ها و برنامه‌های حساس در ابر خصوصی باقی مانده و بخش‌های عمومی‌تر یا نیازمند پردازش بیشتر، در ابر عمومی اجرا می‌شوند.
مزایای ابر ترکیبی:
محدودیت‌های ابر ترکیبی:
ابر ترکیبی معمولا مناسب سازمان‌هایی است که در مسیر انتقال تدریجی از زیرساخت سنتی به فضای ابری قرار دارند.
این مدل به معنای استفاده هم‌زمان از چند ارائه‌دهنده خدمات رایانش ابری است. مهم‌ترین هدف از این مدل کاهش وابستگی به یک ارائه‌دهنده، افزایش انعطاف و بهینه‌سازی عملکرد و هزینه‌ها است.
مزایای ابر چندگانه:
محدودیت‌های ابر چندگانه:
رایانش ابری در کمتر از دو دهه جهان فناوری را دگرگون کرده است. از نحوه کار کردن ما گرفته تا روش‌های ذخیره و پردازش اطلاعات همگی تحت تاثیر این فناوری هستند. اما مسیر تحول آن هنوز به پایان نرسیده است. در آینده رایانش ابری بیش از هر زمان دیگر به عنوان مغز دیجیتال مورد توجه خواهد بود. زیرساختی نامرئی، هوشمند و در خدمت رشد بی‌وقفه محصولات دیجیتال.
آنچه در این مقاله میخوانید
سوالی دارید از ما بپرسید
تلفن: ۸۴۳۶۳۰۰۰-۰۲۱
خیابان خالد اسلامبولی (وزرا) خیابان هجدهم شماره ۳۰
خیابان ولیعصر نرسیده به توانیر خیابان لنکران شماره ۵
۰۲۱−۸۴۳۶۳۰۰۰
info[@]rayvarz.com
